Nadciśnienie tętnicze w ciąży dotyczy około 10 % kobiet w ciąży. Dotyczy to zarówno pacjentek zdrowych jak i tych z nadciśnieniem przed ciążą.

Czy powinno się mierzyć ciśnienie w ciąży?
Tak - badanie ciśnienia tętniczego krwi powinno być wykonane ciężarnej na każdej wizycie w ciąży a także na wizycie prekoncepcyjnej.
Za wartości nieprawidłowe uznajemy wartości 140/90 mmHg lub wyższe w dwóch kolejnych pomiarach wykonanych w odstępie kilku minut.

Badanie należy wykonać po ok.15 minutach odpoczynku.
Jednorazowo stwierdzone nieprawidłowe wartości ciśnienia nie upoważniają do postawienia rozpoznania. Skłaniają do dalszego monitorowania.

Dodatkowym narzędziem diagnostycznym jest także 24 godzinne badanie wartości ciśnienia. Ostatnie doniesienia pozwalają stosować pomiary wykonywane przez pacjentki samodzielnie ciśnieniomierzem zamiast badania holterowskiego jeśli jest ono niemożliwe.

Kiedy mówimy o nadciśnieniu ciążowym?
Jeśli nadciśnienie pojawia się po 20 tyg. ciąży, w porodzie czy połogu mówimy o nadciśnieniu ciążowym.
Jeżeli przed 20 tyg. ciąży lub przed ciążą mówimy o nadciśnieniu przewlekłym.
W trakcie trwania ciąży oba te stany mogą się na siebie nakładać, a każdy z nich może być powikłany stanem przedrzucawkowym.

Co to jest stan przedrzucawkowy czyli preeklampsja?
Stan przedrzucawkowy jest manifestacją powikłań nadciśnieniowych w narządach.
Zawiera się w nim małopłytkowośc, zaburzenia funkcji wątroby, nerek, ośrodkowego układu nerwowego lub hipotrofia płodu.

Mimo że patofizjologia tego stanu nie jest do końca poznana wiemy, że nieprawidłowa implantacja cytotrofoblastu do miometrium czyli patologiczne powstawanie połączenia między mamą a dzieckiem jest związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego.

Jakie są czynniki ryzyka nadciśnienia?
Czynnikami ryzyka mogą być:

• nadciśnienie ciążowe w poprzedniej ciąży (i jego powikłania - stan przedrzucawkowy, hipotrofia płodu, rzucawka, HELLP)
• wiek pacjentki (ryzyko rośnie z wiekiem)
• BMI powyżej 25 kg/m2 (ryzyko podwaja się z każdym zwiększeniem o 5kg/m2)
• choroby przewlekłe przed ciążą (cukrzyca, nadciśnienie przewlekłe, toczeń układowy, zespół antyfosfolipidowy, przewlekłe choroby nerek)
• pierwsza ciąża
• duży odstęp między ciążami ( >10 lat)

Do grupy ryzyka można dołączyć pacjentki z nieprawidłowymi wynikami badań USG I i II trymestru - polecam post dr Łukasza Jóźwiaka - o badaniach usg ciąży

U pacjentek w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego i stanu przedrzucawkowego rekomenduje się stosowanie u ciężarnych kwasu acetylosalicylowego na początku ciąży, najlepiej przed 16 tygodniem.

Badanie ASPRE ujawniło, że pacjentki stosujące kwas acetylosalicylowy miały mniejsze ryzyko wystąpienie stanu przedrzucawkowego przed 34 tyg. ciąży a tym samym zmniejszone ryzyko wcześniactwa i powikłań z tym związanych. Oznacza to że dzieci tych matek rodziły się później i miały większą szansę na prawidłowy rozwój.

Pacjentki w grupie ryzyka mają zalecane wykonywania w domu kontrolnych pomiarów ciśnienia tętniczego.

Jak możemy pomóc pacjentkom z nadciśnieniem?
Pacjentki z rozpoznanym nadciśnieniem otrzymują leczenie hipotensyjne w celu uzyskania optymalnych wartości i zminimalizowania prawdopodobieństwa wystąpienia powikłań narządowych.

Jednym z najpoważniejszych powikłań jest rzucawka czyli eklampsja. Jest to stan zagrożenia życia dla matki i dziecka. W obecnych czasach dostępność metod diagnostycznych i odpowiednie leczenie pozwala zminimalizować występowanie rzucawki do minimum.

Tak długo jak jest to bezpieczne pacjentki z nadciśnieniem są kontrolowane ambulatoryjnie. Mają wykonywane badania laboratoryjne, obrazowe i KTG. Od 36 tygodnia wizyty w naszej Przychodni Przyszpitalnej odbywają się co tydzień.

Kiedy jest potrzebna hospitalizacja z powodu nadciśnienia?
W sytuacji kiedy wymagają intensywnego nadzoru są hospitalizowane w Oddziale Patologii Ciąży. Wskazaniem jest na przykład oporne na leczenie ambulatoryjne ciśnienie tętnicze z wartościami 160/110mmHg lub wyższymi a także objawy zwiastujące wystąpienie rzucawki.

W szpitalu mamy możliwość ciągłego monitoringu matki i dziecka. Możemy stosować dożylne leki hipotensyjne, siarczan magnezu w profilaktyce rzucawki. Pacjentki mogą też otrzymać steroidoterapię w celu stymulacji rozwoju płuc płodu – o ile są takie wskazania. Stały dostęp do bloku operacyjnego i doświadczony zespół umożliwia wykonanie nagłego cięcia cesarskiego.

W przypadku dobrej kontroli ciśnienia tętniczego i braku powikłań narządowych indukcja porodu jest zalecana po 38 tygodniu ciąży. W przypadku stanu przedrzucawkowego rekomenduje się poród po 37 tygodniu ciąży, a po 34 tyg. jeśli rozpoznajemy ciężki stan przedrzucawkowy.

Co możemy zrobić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienie nadciśnienia w ciąży i jego powikłań?

• ważna będzie wizyta prekoncepcyjna u swojego lekarza ginekologa, który oceni czy jest potrzeba wykonania badań, zmiany stylu życia, suplementacji,
• jeśli pacjentka choruje na nadciśnienie niezbędna będzie wizyta u hipertensjologa w celu modyfikacji leczenia (nie wszystkie leki powszechnie stosowane są bezpieczne w ciąży. Lekarz prowadzący powinien wiedzieć o planach prokreacyjnych pacjentki),
• należy zredukować masę ciała, jeśli pacjentka ma nadwagę (poprawa wartości mierzonego ciśnienia będzie widoczna już po zrzuceniu 10% wagi).

Zalecam:

• dietę bogatą w wapń, magnez i kwas foliowy - czy wiecie, że dieta bogata w warzywa i owoce obniża RR nawet o10 mmHg już po 2 tygodniach stosowania?!
• wyższe spożycie błonnika i ograniczenie żywności przetworzonej co zmniejsza wartości RR
• stosowanie suplementów w okresie prekoncepcyjnym (kwas foliowy, witamina D)
• aktywność fizyczną (150 minut tygodniowo aktywności o umiarkowanym natężeniu)
• ważna będzie wizyta prekoncepcyjna u swojego lekarza ginekologa, który oceni czy jest potrzeba wykonania badań, zmiany stylu życia, suplementacji.
• jeśli pacjentka choruje na nadciśnienie niezbędna będzie wizyta u hipertensjologa w celu modyfikacji leczenia (nie wszystkie leki powszechnie stosowane są bezpieczne w ciąży. Lekarz prowadzący powinien wiedzieć o planach prokreacyjnych pacjentki)
• należy zredukować masę ciała, jeśli pacjentka ma nadwagę (poprawa wartości mierzonego ciśnienia będzie widoczna już po zrzuceniu 10% wagi)

dr Agnieszka Łojek-Ozga, położnik-ginekolog